Meteoritlerin Türleri 

Meteoritlerin çoğu Dünya'ya Mars ve Jüpiter arasında bulunan Asteroidler Kuşağı'ndan gelir. Göktaşı ile Dünya'nın yörüngesi kesiştiğinde Göktaşı Dünya'nın yer çekimine girer ve Dünya'ya düşer. 3 çeşit meteorit vardır:

 

1- Taş Meteoritler: % 93'ünü oluştururlar. Aeroit denilen bu meteoritler, özellikle silikatlardan oluşmuştur. Aerolitlerde kendi aralarında küçük silikat kürecikleri içerip içermemelerine göre, Kondritler ve Kondrit olmayanlar (akondritler) olarak yapı ve mineralojik olarak 2 türe ayrılılar.

- Kondritler: Kondrül denilen küçük kürecikler (0,1mm-10mm) içerirler ve bunlar bir çimento maddesinin içinde bulunurlar. Bu tipin içinde bulunan mineraller, demir silikat, magnezyum silikat (olivin, piroksen), kalsiyum ve sodyum silikat (feldspat) ile metalik minerallerdir. Karbonlu kondritler bir miktar karbon içerirler.

 

 

2- Metal Meteoritler: %5'ini oluştururlar. Demir, nikel, fosfor ve kükürt içeren metalik minerallerden oluşurlar.Başlıca maddesi demir (%93) ve Nikel’ den (%5)  dir. Siderit (iron) meteoritleri diye anılır.

 

3- Karışık Meteoritler: %2'sini oluştururlar. Bunlar metalik meteoritler olup, olivin ve piroksen nodülleri, mineralleri içerirler. Siderolit diye tanımlanan bu meteoritler, İçinde demir ve silikatlar eşit değerde bulunurlar.

 

Tektitler
 

Büyük bir meteoritin Dünya'ya çarpması sonucu Dünya üzerindeki (çarpma yerindeki) kayaçlar erir ve erimiş cam haline gelir. Bu erimiş cam parçaları yüzlerce km uzağa sıçrayabilirler. Bu parçacıklara tektit denir, atmosferdeki yüksek hızlı hareketleri sonucunda çukurcuklar içeren özel şekilleri oluşur.

Meteorların içerdikleri kimyasallara, minerallere, kristal yapı ve diğer özelliklerine bağlı olarak bir sınıflama sistemi geliştitilmiştir (MCSWEEN, 1999). Bu konuda yapılan gözden geçirme makaleleri son gelişmeleri özetleme ve takipte yararlıdır. Bunlardan biri olan Jarosewich (1990) tarafından özetlendiği gibi, göktaşlarıyla ilgili, özellikle kimyasal analizleri ve mineralojik araştırmalardaki gelişmeleri içeren ilk çalışmaların tarihsel özetini Sears (1975) vermiştir. Daha önce, Van Schmus ve Wood (1967) kimyasal grupları petrografik özellikler göz önüne alınarak alt gruplara bölmüş, geniş kullanımı olan kimyasal–petrografik sınıfları yayınlamıştı. Benzer olarak meteoritler, Ni, Ga, Ge ve Ir içerikleri ve yapısal bilgilere dayanarak farklı kimyasal gruplara ayrılmıştır (JAROSEWICH, 1990). Jarosewıch, (1990) yürüttüğü meteoroit çalışmalarında daha önce yayınlanmış 74 makalede yeralan; 196 analiz ile 61 taşıl ve 20 demir meteorit üzeride ilk defa gerçekleştirilen analiz sonuçlarını toplu olarak değerlendirmiştir. Kimyasal yapılarına göre göktaşları aşağıdaki tabloda gösterilen 4 ana gruba ayrılmaktadır:





 

 

 

 

1. Taşıl Göktaşları

Temelde silikat mineralinden ve az miktarda demir-nikelden meydana gelirler. Kondritler (chondrites) ve akondritler (achondrites) olarak iki gruba ayrılırlar. Kondritlerin yapısında, az miktarda Fe-Ni yanında kondri (chondri) veya kondrül (chondrules) adı verilen milimetre çapında olivin veya piroksen tanecikleri bulunur. Bunlar sıvı silikat damarlarının kristallenmesi ile meydana gelmiştir (KETIN, 1993). Meteoritlerin büyük bölümü bu sınıftadır

 

Tablo 1. 1999 yılına kadar dünyaya düşen ve bulunan göktaşlarının türleri ve sayıları (GRANDY, 2000).

 

Kondritlerin yapıları, dünya benzeri gezegenlerin magma ya da kabuk yapısına benzer. Kondritler, bileşimlerine giren silikat minerallerinin çeşidine göre farklı isimler alırlar: (1) Enstatit-kondrit; (2) Olivin-bronzit-kondrit; (3) Olivin-hipersten-kondrit; (4) Olivin-pijönit-kondrit ve(5) Karbonlu kondrit.

 

Şekil 1. Bir taşıl göktaşı örneği (NASA, 2008).